Հայկական Լեռնաշխարհ-առանձին Ֆայլերով
Հայկական Լեռնաշխարհ
ՀԱՅՈՑ-ԲՆՆՕՐԱՆ-Մենք-Հայ-ենք-ՀԱՅԿԱԿԱՆ-ԼԵՌՆԱՇԽԱՐՀԸ
Հայաստանը Անդրկովկասում չէ, առավել ևս Կովկասում չէ, նույնիսկ Հարավային Կովկասում չէ։
Մի օգտագործեք այս անվանումները Հայաստանի աշխարհագրական դիրքը ներկայացնելիս։
Ռուսական տեսակետից Հայաստանը, Վրաստանը և այլք Անդրկովկաս են, քանի որ իրենց կողմից նայելիս այդ երկրները ընկած են Կովկասյան լեռներից այն կողմ, անդին։ Եվ հենց այս աշխարհագրական տերմինն էլ ռուսական, այդ թվում խորհրդային ռուսական կողմը պարտադրել է նախկինում իր ենթակայության ներքո գտնվող ժողովուրդներին, այդ թվում հայերիս։
Իսկ մեր համար Անդրկովկասը Ռուսաստանն է, քանի որ մեր կողմից նայելիս այդ պետությունը գտնվում է Կովկասյան լեռներից այն կողմ, անդին։
Եկեք ի վերջո հասկանանք այս պարզ բանն ու չկրկնենք Սովետական շրջանի այս ծիծաղելի սխալը, որը հայտնվել է բազմաթիվ գրքերում, դասագրքերում ու գիտական աշխատություններում։
Ուղղակի աբսուրդ է, երբ Հայաստանի բնակիչն ասում է, որ Հայաստանը գտնվում է Անդրկովկասում։
Հարց է առաջանում, թե ի՞նչ ասել։ Իհարկե առաջին հերթին Հայկական լեռնաշխարհում, իսկ եթե դա ձեզ շատ է նեղում՝ գոնե Այսրկովկասում։
Ես 2 ձեռքով կողմ եմ հետևյալ բնութագրմանը․
Հայաստանի Հանրապետությունը գտնվում է Հայկական լեռնաշխարհի հյուսիս-արևելյան հատվածում։
ՀԱՅՔ-ՀԱՅԿԱԿԱՆ-ԼԵՌՆԱՇԽԱՐՀԸ-ՀԱՅՈՑ-ԲՆՆՕՐԱՆ
Հայկական Լեռնաշխարհ(арм.-Հայկական Լեռնաշխարհ (Рус Армянское Нагорье транскрипции--.`Айкакакан Лернашхар транскрипции-Англ. `Haykakan- leṙnašxarh) или Հայկական Բարձրավանդակ (Айкакан Бардзравандак) или Հայկական Բնաշխարհ (Айкакакан Бнашхар), Միջնաշխարհ Հայոց (Миджнашхар айоц - Средний мир армян), рус.-Армянское Нагорье, Горы Армянские, Горы Араратские, анг.- The Armenian Highland, фр.-Plateau Armenien или Amenian Plateau, нем. Das Armenische Hochland или Das Armenische Bergland).
Հայկական Լեռնաշխարհ(Армянское Нагорье-ռուս, арм.-Հայկական Լեռնաշխարհ[Haykakan leṙnašxarh] (Айкакакан Лернашхар) или Հայկական Բարձրավանդակ (Айкакан Бардзравандак) или Հայկական Բնաշխարհ (Айкакакан Бнашхар), Միջնաշխարհ Հայոց (Миджнашхар айоц (арм. Средний мир армян)), рус.-Армянское Нагорье, Гор Араратских, Гор Армянских, Армянских Гор, анг.- The Armenian Highland, фр.-Plateau Armenien или Armenian Plateau, нем. Das Armenische Hochland или Das Armenische Bergland).Հայկական լեռնաշխարհ -այլ լեզզուներով العربية- المرتفعات الأرمنية— арабский, Беларуская - Армянскае нагор'е, Беларуская (тарашкевіца) - Армянскае нагор’е — беларуская (тарашкевіца), Български - Арменско плато — болгарский, Català - Altiplà d'Armènia, Эрмалойн акъари — чеченский, Čeština-Arménská_vysočina, Armenisches Hochland — немецкий, Αρμενικά υψίπεδα — греческий, English Armenian Highlands — английский, Esperanto -Armena Altebenaĵo, Español - Altiplano Armenio, Eesti-Armeenia mägismaa — эстонский, Euskara-Armeniar goi-ordokia — баскский, فارسی سرزمین کوهستانی ارمنستان — персидский, Français - Haut-plateau arménien — французский, עברית רמת ארמניה — иврит, हिन्दी आर्मीनिया का पठार — хинди, Hrvatski Armenska visoravan — хорватский, Magyar Örmény-felföld — венгерский, Italiano - Altopiano armeno, 日本語 -アルメニア高原 — японский, ქართული - სომხეთის მთიანეთი, Қазақша Армения таулы үстірті — казахский, 한국어 아르메니아 고원 — корейский, Lietuvių Armėnijos kalnynas — литовский, Македонски - Ерменска Висорамнина, Nederlands Armeens Hoogland — нидерландский, Norsk nynorsk Det armenske høglandet — нюнорск, Norsk bokmål Det armenske høylandet — норвежский, Polski Wyżyna Armeńska — польский, Português Planalto Armênio — португальский, Srpskohrvatski / српскохрватски Armenska visoravan — сербскохорватский, Simple English Armenian Highland — Simple English, Slovenčina Arménska vysočina — словацкий, Slovenščina Armensko višavje — словенский, Српски / srpski Јерменска висораван — сербский, தமிழ தமிழ ஆர்மேனிய மேட்டுநிலங்கள் — тамильский, Татарча/tatarça Әрмән таулыгы — татарский, Українська Вірменське нагір'я — украинский, Oʻzbekcha/ўзбекча Armaniston togʻligi — узбекский, Tiếng Việt Sơn nguyên Armenia — вьетнамский, 中文 亚美尼亚高原 — китайский.Հայոց բնօրրանը Միջերկրական, Սև և Կասպից ծովերի միջև ընկած լեռնակղզին է, որն աշխարհագրական և երկրաբանական գրականության մեջ հայտնի է Հայկական բարձրավանդակ կամ Հայկական լեռնաշխարհ անունով: Սա Մեծ ու Փոքր Հայքերն ընդգրկող պատմական Հայաստանն է: Հայկական Լեռնաշխարհը Հայերի Հայրենիքն է: Հայկական լեռնաշխարհը իր անվանումը ստացել է այն բանի շնորհիվ, որ այդ տարածքում է կազմավորվել և ձևավորվել Հայ Ժողովուրդը (Բնաշխարհ Հայոց), որտեղ և ընթացել է նրա պատմական կյանքը դարեր շարունակ: Հայաստանը լեռների, Լեռնաշխթաների ու Բարձրավանդակների երկիր է, Ուստի և կոչվել է Հայական Լեռնաշխարհ; Հին կտակարան (Ք.ա. I հազ.) և այլն) ուղղակի նշում են, որ նախաստեղծ Սրբազան Աշխարհը Հայաստանն է
Առաջի անգամ Հայկական Լեռնաշխարհ տերմինը հանդիպում է Կսենոֆոնի "Անաբասիս" գրքում մթա 5 դար: Հայկական լեռնաշխարհը, որի միջին բարձրությունը ծովի մակարդակից 1500-1800 մ է, Առաջավոր Ասիայի ջրբաժան է: Նրանից են սկիզբ առնում Եփրատ, Տիգրիս, Քուռ, Արաքս, Արածանի, Ճորոխ գետերը և ալյ գետեր և Գետակներ: Շիրակի դաշտով հոսում է Ախուրյանը , Վայոց ձորում՝ Արփան, Սյունիքում՝ Որոտանը: Գետերի ջրերը կենդանություն են պարգևում լեռնահովիտներին և դաշտերին: Լեռնաշղթաների միջև ընկած են բարձրադիր սարահարթեր, արգավանդ հովիտներ և դաշտեր: Հայկական Լեռնաշխարհը հանդիսանում է առաջավոր ասիայում լեռնային տարածք: Հանդիսանում է երեք առաջավոր ասյական լեռնաշղթաներից մեկը: Արևելքում հարում է Իրանական Լեռնաշղթային:Առասպելական բոլոր երկրների նկարագրության մեջ առանցքում տիեզերական Սրբազան Լեռն է, որից բխում են քաղցրահամ ջրերի գետերը, նրա գագաթի շուրջ են պտտվում երկնային լուսատուները, այնտեղ աստվածների կացարանն է, մարդկային ցեղի բնօրրանը: Դա նախաստեղծ Սրբազան Աշխարհի նկարագրությունն է: Ինչպես Հին Կտակարանում, այնպես էլ հունական, հնդարիական, իրանական, շումերական և մյուս հնագույն աղբյուրներում համաշխարհային լեռն ընդգրկող նախաստեղծ Սրբազան Աշխարհը ներկայացվում է որպես այդ ազգերի պատմական բնակության տարածքներից դուրս և հեռու գտնվող առասպելական երկիր, որը աստվածային արարչության վայրն է, առատության երկիրն է, աստվածների բնակավայրն է, աստվածային Օրենքի ու Առաքինության երկիրն է:
Որտեղ է գտնվում Հայկական լեռնաշխարը?Հայկական լեռնաշխարհն ընդգրկում է Արևմտյան Հայաստանը (Թուրքիա), Արևելյան Հայաստանը (Հայաստանի Հանրապետություն և Արցախի Հանրապետություն), Իրանի հյուսիս - Արևմտյան մի Հատվածը, Վրաստանի Հարավը, Ուտիք և Գարդմանք Ադրբեջանի Արևմուտքը:Լեռնաշխարհը բաղկացած է երկու կլիմայական տարածաշրջաններց:1.Ներքին տարածաշրջան՝ Հայկական Բարձրավանդակ, ծածկված լեռնային տափաստաններով և տափաստանային տեղանքով, ծայրագույն չորային աշխարհագրական բնակլիմայական պայմաններով:2.Արտաքին տարածաշրջան՝ Հայակակն ալպեր, բաղկացաց Արևելա-պոնտական լեռներից, Արևմտյան (Հայկական) տավրոսից և Հայական լեռնաշխարհի արևելյան մասի լեռներից (գոյություն չունեցող փոքր կովաս), որոնք երեք կողմից շրջափակում են բարձրավանդակը, որի Հյուսիսային, հարավային և Արևելյան լանջերը բնորոշվում են մեղմ, խոնավ, ծովամերձ կամ միջերկրածովյան կլիմայով, զանգվածային կամ լրիվ անտառային ծածկույթով:Հայկական լեռնաշխարհի կենտրոնական, առանցքային լեռնաշղթան, որը Արևմուտքից Արևելք անցնում է ողջ Արևմտյան Հայաստանով, կոչվում է Հակատավրոսյան Լեռնաշղթա:Արևմուտքում Հակատավրոսյան Լեռնաշղթան թեքվում է դեպի հյուսիս և անցնելով բարձրավանդակի կենտրոնով, Արևելյան Տավրին զուգահեռ, անցում է կատարվում դեպի կենտրոնական Տավրոսյան լեռնաշղթա և անցնում է Հայակական Բարձրավանդակի ուղղիղ կենտրոնով, զուգահեռ Արևելյան Տավրոսով, արևելքում ավարտվում է Արարատյան Լեռնագագաթներով (Սիս և Մասիս): Արևմուտքում Հայկական լեռնաշխարհը միաձուլվում է Փոքրասյական Լեռնաշխարհի հետ, Հարավում Հայկական Լեռնախարհը աստիճանաբար միաձուլվում է Իրանական -Զագրոսյան Լեռնաշղթայի հետ: Հյսուսիս Արևմուտքում Հայական Լեռնաշխարհը Կովկասից բաժանվում է Կոլխիդյան ցացրավայրով, իսկ Հյսուսիս-Արևելքում Քուռ գետով և Քուռ -Արաքսյան դաշտավայրով: Հայկական Լեռնաշխարհի Մակերեսը 450 հազար ԿՄ² է:Այդպիսով կարելի է ասել, որ Հայերը, Հայկական Լեռնաշխարհի բնակիչները իրենց Ինքնանվանումը ՝Հայ(Hay) վերցրել են Հայ աստծո և նրա թոռնուհի Հայա (Айа-Эа, Хайа/Энки (Հայա -Айа, Эа, Геа)) աստվածուհու պատվին: Հայկական Լեռնաշխարհը հանդիսանում է այն վայրը տիեզերքում, որը կապում է Թորգոմին և Մայր մոլորակը ղեկավարող աստվածուհու հետ: Հայան Հանդիսանում է Ար Աստծո Քույրը: Պատմաբանները վկայում են, որ Ար-աստծո պաշտպամունքը և գաղափարախոսությունը, կնպաստի Հայոց Պատմության շատ հարցերի ուսումնասիրման մեջ (և այլ Հնդևրոպացի (Արիացիների)-պատմությունը ուսումնասիրելիս): ԵՎ այլ Հայկական Պետական Կազմվորումների պատմությունը ուսումնասիերելիս, օրինակ.՝ Արատտա, Արմանի, Արմե-Ումրե, Առառատ, իսկ ավելի ՀԻն աստվածների անունները, Ժառանգել են Ար աստծո պաշտանմունքի հատկությունները, կամ կարելի է ասել նույն Արին են Պաշտում օրինակ Արամազդ-Հայերն են անվանում, Ախուրամազդա Պարսիկներն են անվանում, Արես Հույներն են անվանում, Արաս Մակեդոնացիներն են անվանում, Ռամ (Արամ) -հնդիկներն են անվանում, Մարս Հռոմիացիներն են անվանում, Արմազդ կամ Արմազի Վրացիներն են անվանում, Յարիլո (Ար)-Սլավոններն են ԱնվանումIV–III Հազարամյակներում Հայկական Լեռնաշխարհում արտադրական միջոցների բուռն զարգացումներ տեղի ունեցան, որն իր հերթին առաջ բերեց բնակչության և բնակավայրերին թվաքանակի աճ:Այդ փաստը մեծ դեր խաղաց էթնիկակական տեղաշարժերում:Այդ պրոցեսի արդյունքում, Հայկական ցեղախմբերի մի մասը, որոնք հանդիսանում են հնդևրոպացիների-արիացիների նախնիները, հայտնվեցին իրանում, Հնդկաստանում, Հունաստանում և այլ հնդեվրոպական տեղամասերում (III–I Հազարամյակներում), պահպանելով հոգեվոր կապը և առանձին հիշողություններ իրենց նախահայրերի Հայրենիքի և սրբազան Արարատ լեռան մասին (Ռուս հսկա Սանասար-Սեվտագորի անունը նույնպես ապացուցում է դա):Արիացիները ընդունեցին իրենց նախնիների անվանումները- Հայ, Արի (Արմեն, Արման), որում պարունակում է բնորոշումենրը իրենց գենի և տեսակի-Բարձր, Մեծատոհմիկ (high, hay, Քաջ և ուժեղ (Արի - Ari). Ժամանակը և Տարածությունը թուլացրին Հայրենիքի մասին Հիշողությունը, Բայց հոգեևոր և մշակութային ունեցվացքը ՝ առասպելները, ասույթները, դյութազներգությունները, սովորույթները վերադարձնում են մարդկանց իրենց արևի ու լույսի նախահայրենիք Չքնաղ Աշխարհ ՀայստանԱշխատությունում ներկայացված են մասեր.՝Հայաստան-Շումեր, Հայաստան-Հնդկաստան, Հայաստան - Իրան, Հայաստան Հունաստան, Հայաստան - Անգլիա, Հայաստան Գերմանիա, նաև Հայաստան -Պերենյան Թերակղզի (Իսպանիա, Կատալոնիա, Բասկոնիա) և սլաոնական ցեղեր(Ռուսներ, Ուկրաինացիներ, Սերբեր, ....), որոնցում զարմացնում և ուշադրություն են գրավում, Հոգևոր և մշակութայն կապը նրանց միջև:Հետքրքիր է այն փաստը որ Հայոց լեզուն ի տարբերություն այլ Հնդևրոպական լեզուների ունի բոլոր Հնդեվրոպական լեզուների հնչուններըԳենետիկական ուսումնասիրությունները նույնպես վկայում են այն մասին, որ Հայկական Լեռնաշխարհում է գտնվում այն շրջակայքը, որի մասին Գերմանացի գիտնական Ֆոն Լուշանը անվանեց “Հայ Ռասսայի Տիպի Հայրենիք”:Այսպես ուրեմն, Հետազոտությունները հնարավորություն են տալիսենթադրելու, որ Հնդևրոպացի Արիական ազգերի հեռավոր նախնիերը Հսյկական Լեռնաշխարհում կազմում էին ցեղային ընդհանրություն, ունենալով ընդհանուր հայրենիք:Նրանք երկրպագում էին նույն աստվածներին (Ար, Արամազդ, Արա, Արմազ, Յարիլո, , Վահագն, Միհր-Միտրա, Անահիտ), ստեղծում էին ընդհանուր մշակույթ, որի ժառանգությունը, անցնելով դարեր և հազարամյակների միջով հասելով մինչև մեր օրերը:
|
Հայկական լեռնաշխարհ. երկրի ծննդյան վկան |
Հայկական լեռնաշխարհ. անվանումը |
Հայկական լեռնաշխարհ. կառուցվածքը |
Հայկական լեռնաշխարհ հասկացությունը |
Հայկական լեռնաշխարհը գրառում է «պահպանում» հնադարյան գլոբալ աղետի մասին |
Հայկական լեռնաշխարհ, Մեծամոր. քարից դեպի մետաղ |
Հայկական լեռնաշխարհ. Հայկական, եգիպտական, հնդկական, խեթական գաղափարագրերի սկզբնաղբյուրը |
Հայկական լեռնաշխարհը միլիոնավոր տարիներ առաջ |
Հայկական լեռնաշխարհ - տեկտոնական սալերի արանքում |
Հայկական լեռնաշխարհ. բնության օրենքներին ի հակառակ |
Армянское нагорье - Геологическая кладовая свидетелей зарождения земли |
Հայկական լեռնաշխարհ. աշխարհագրությունը, բնությունը, սահմանները |
Հայկական լեռնաշխարհ. հնագույն դարաշրջանը |
Հայկական լեռնաշխարհ. Մոռացված հայրենիք |
Հայկական լեռնաշխարհ. հիմնական գագաթները |
Հայկական Լեռնաշխարհ. վիդեո |
Հայկական լեռնաշխարհ. դիրքը |
Հայկական լեռնաշխարհ. օգտակար հանածոները |
Հայկական լեռնաշխարհ. գետերը և լճերը |
Հայկական Լեռնաշխարհի ԿԵնդանական աշխարհը բուսականությունը և Եղանակը |
Եղանակ |
Բնական միջավայր (Հող) և բուսականություն |
Պատմությունը |
Հայկական լեռնաշխարհի պետությունների և տարածաշրջանի պետական կազմավորումենրի պատմությունը |
Կենդանական աշխարհը |
Հայկական Լեռնաշխարհի ընտանի կենդանիները |
Հայկական Լեռնաշխարհի բուսական և կենդանական Աշխարհը |
Հայկական Լեռնաշխարհ-Կարգախոսը |
Հայկական Լեռնաշխարհի բուսական և կենդանական Աշխարհը |
Հայկական Լեռնաշխարհի թիթեռները |
Հայկական Լեռնաշխարհ-Ապացույցներ |
Армения на древних картах мира |
Предки греков, древних минойцев и микенцев происходят от древних людей Армянского нагорья |
Ըստ հին Հույների Հայկական Լեռնաշխարհը հանդիսանում է աշխարհի կենտրոն |
Գաղտնիքի հետքերով - Հայկական լեռնաշխարհը 12 հազար տարի առաջ ՌՏՌ -կուլտուրա (РТР - Культура (մշակույթ)) Հեռուստաալիք |
Հայկական լեռնաշխարհը պատմական գրականության մեջ |
Ռուս-Գերմանական գիտնական Հենրիխ-Աբիխը Ցարական ռուսաստանի տարածքում առաջին անգամ Հայկական լեռնաշհարհ տերմինը «Das Armenische Hochland» թարգմանել է գերմաներեն |
Հայկական Լեռնաշխարհ -ը Հանրագիտարաններում |
Հայաստանի պատմության պետական թանգարանի պատի Հայկական լեռնաշխարհի քարտեզը |
Հայկական լեռնաշխարհը Հայաստանի պաշտոնական կայքերում |
Հայկական լեռնաշխարհը դասագրքերում |
Աշխարհի ֆիզիկական քարտեզը և Հայկական լեռնաշխարհը |
Армянское нагорье предстает прародиной человечества – земным Раем |
Հայկական Լեռնաշխարհի տեղը և դերը «Ավետարանական աշխարհաքաղաքագիտությունում» |
Картографическая война |
Армянское Нагорье - Научные исследования |
Армянское нагорье, а не Восточная Анатолия |
Հայկական լեռնաշխարհը տերմինի մշտապես ամրագրման կարևորությունը |
Մեծ Կովկաս տերմինը |
Հայկական լեռնաշխարհը Կովկասի կազմում դասելը |
Հայկական լեռնաշխարհը և Իրանական լեռնաշխարհը |
Արևելյան Անատոլիա և Հարավային Կովկաս տերմինների սխալ կիրառման մասին |
Կովկաս տերմինը |
Կովկասցի հասկացությունը |
Ղեվոնդ վարդապետ. «Մենք Հայկական լեռնաշխարհի բնակիչներ ենք, Մեծ Հայքի բնակիչներ»: |
Սոս Սարգսյան. «Հայաստանը կովկա՞ս է: Ո՞վ է դա հնարել» |
Ժիրայր Սեյֆելյան. Հայաստանը Կովկաս չէ: |
Աշոտ Մելքոնյան. Պետք չէ գերհանճարեղ աշխարհագրագետ լինել հասկանալու համար, որ Հյուսիսային Հայաստանը Կովկասյան լեռներից 300 - 350 կմ հեռու է: |
Մենք ոչ թե կովկասցիներ ենք, այլ հայեր |
Հայերը հնդեվրոպացի՞ են թե՞ կովկասցի, «Հայկական Լեռնաշխա՞րհ» թե՞ «Հարավային Կովկաս», «Արևմտյան Հայաստա՞ն» թե՞ «Արևելյան Անատոլիա»: |
Քռից ներքև Հարավային Կովկասը՝ նույնպիսի անհեթեթություն է, ինչպես Արևելյան արևելքը: |
եվ նորից հարավային Կովկասի մասին: |
Հայաստանը Հայկական Լեռնաշխարհ է, այլ ոչ թե Կովկաս |
Այդ ինչու է Արցախը գտնվում Կովկասում: |
Հայերին պետք չէ բարձրացնել Կովկասյան գագաթները, նրանք դրա կարիքը չունեն |
Հայկական Լեռնաշխարհը և նրան նշանակությունը |
Հայկական Լեռնաշխարհի քաղաքական տարածքի պատմականությունը |
Էռնեստ Գրիգորյան. Հայկական Լեռնաշխարհը՝ արևմտյան քաղաքակրթության օրրան. ըստ Դավիդ Ռոլի «Ավարիսի աստվածները» գրքի: |
Հայկական Լեռնաշխարհը որպես հնդեվրոպացիների հայրենիք |
Արիացի և Հայ բառերի ծագումնաբանությունը. Հնդեվրոպացիների նախահարենիքը: |
Նատալիա Սոբոլ. Պատմության հնագույն ապացույցները՝ Հայաստանը և նրա առաջին սահմանները: |
Հայկական Լեռնաշխարհը և նրա առաջին բնակիչները |
Հայկական Լեռնաշխարհ. քարտեզներ՝ 400000 քառ.կմ Իրական Դրախտ |
Հայկական Լեռնաշխարհը PDF |
AGBU-ն ներկայացրեց Հայաստանի մասին էլեկտրոնային գրքերի շարքից առաջին գիրքը |
Действующие Вулканы Армянского Нагорья |
Հայկական Լեռնաշխարհի տարածքում ուճեղագույն երկրաշարժները |
Հայկական Լեռնաշխարհի տարաշքի գտածոները |
Հայ ժողովրդի կովկասացման թուքա-հրեական պիառ-գործառույթը |
Հավերժության հայկական անիվը |
Հայկական Լեռնաշխարհի գորգագործության հնագույն արվեստը |
۞۞۞۞۞۞۞۞ |
Սիս և Մասիս՝ Արարատ սրբազան լեռը |
Սրբազան լեռներ. դա Հայկական Լեռնաշխարհն է |
Էտրուսկների միգրացիան Հայկական Լեռնաշխարհից |
Ար՝ գլխավոր պրոտոհայկական (արիական) աստվածը |
Կլավդիոս Պտղոմեոսի աշխարհի քարտեզը. մ.թ. II դար |
Հայկական Լեռնաշխարհի հրաշալի բնությունը |
Եվրոպացիների հնադարյան աղբյուրները իրենց նախահայրենիքի՝ հայաստանի և հայերի մասին |
Անվանակազմական հայկական արմատները. պատմոթյունը և ժամանակակից աղավաղումները |
Գուգարքի լեռները |
Հայկական Լեռնաշխարհը՝ քաղաքակրթության հնագույն կենտրոն. Ջովաննի Գուայտա |
Գեյդար Ջեմալ Հայկական Լեռնաշխարհ |
Ավգուստ Շլեյխեր. Հայկական Լեռնաշխարհը հնդեվրոպացիների օրրանն է |
Կովկասցի են արդյոք հայերը, կամ ինչպես Հայկական Լեռնաշխարհը վերածվեց հարավային կովկասի և Անդրկովկասի |
Օգտագործված գրականություն և հղումներ |
Խոսելով այն մասին, որ հայերը կովկասցիներ չեն, իսկ Հայաստանը Կովկասում չէ, մենք չենք ուզում ասել, որ կովկասյան ժողովրդները բոլորը վատն են, իսկ հայերը՝ լավը, և կովկասից տարանջատվելով մենք չենք փորձում վիրավորել Կովկասը: :
КАТИГОРИЯ.-ЕВРАЗИЯ,ЕВРОПА,АЗИЯ,МАЛАЯ АЗИЯ,БОЛЬШАЯ АЗИЯ: СРЕДИЗЕМНОМОРЬЕ И ПЕРЕДНЕАЗИАТСКИЕ НАГОРЬЯ,ЗАКАВКАЗЬЕ-АРМЯНСКОЕ НАГОРЬЯ И ЗАКАВКАЗЬЕ
The map of Asia shows the mountain ranges, plateaus and plains of the continent
Армянское нагорье
Армянское нагорье напрямую связано с армянским народом. Это исторический и духовно значимый регион нашей планеты, он привлекает туристов заповедными зонами и отличается огромной площадью — почти 400 000 кв. км.
Раньше Армянское нагорье было сплошь испещрено трещинами, однако в результате излияния лавы произошло сглаживание неровностей. О прошлом нагорья напоминают вулканические конусы, которые образовались в результате вулканической деятельности. Некоторые из них достигли более 3000 метров в высоту. В нагорье есть много впадин, которые лежат на разных высотах. Некоторые из них абсолютно сухие, другие же заняты водоемами. Некоторые впадины заселены, местные жители используют их для строительства городов, а земли вокруг — для пастбищ.
Для Армянского нагорья по-прежнему характерна высокая сейсмичность. Национальной службой сейсмической защиты постоянно регистрируются подземные толчки, мощность каждого составляет 2 балла. Отметим, что приблизительно 10 лет назад ежемесячно регистрировалось до 100 подземных толчков. Землетрясения на территории Армянского нагорья происходят постоянно, хотя и относятся к слабым. За месяц может произойти до 20 землетрясений. Однако снижение сейсмической активности вовсе не является положительной тенденцией. Наоборот, все еще формирующиеся горы накапливают сейсмическую энергию, которая может «вырваться», что приведет к серии мощных подземных толчков. До сих пор многие сейсмографы относят всю Армению к сейсмоопасным зонам с уровнем до 8 баллов.
На территории нагорья есть много высоких вершин, а самой высокой является Большой Арарат, достигающий 5 165 метров. Этот вулканический массив является стратовулканом, представляет собой два соединенных воедино конуса. Большой и Малый Арарат являются спящими вулканами, причем вершину первого постоянно покрывают снега. Отсюда вытекает примечательный факт, который давно заметили ученые различных областей — несмотря на наличие большого количества ледников, здесь не берет начало ни одна из местных рек.
Турецкая часть, где тоже любят путешествовать туристыСейчас Арарат не представляет серьезной угрозы извержений, хотя по-прежнему остается спящим. Гора считается сложной для покорения, причем некоторые местные жители верят, что восходить на нее запрещено, что связано с древней библейской легендой. Арарат считается главным символом Армении, хотя вызывает массу споров из-за геополитического положения. Армянская и турецкая стороны регулярно обсуждают проблематику Арарата.
Климат в Армянском нагорье является разнообразным. Путешественники, которые прибывают сюда, обязательно столкнутся с удивительным контрастом погоды. Выделяются зоны от крайне холодной до субтропической. На погоду в Армянском нагорье оказывают влияние различные факторы:
Свою лепту вносят Иранское и Малоазиатское нагорья, а также воздушные массы, приходящие из арабских пустынь, с Каспийского моря и Большого Кавказа. Последний часто в существенной мере оказывает сильное влияние, разделяя климатические пояса, что приводит к разграничению арктических холодных воздушных масс и субтропических антициклонов. В связи с тем, что нагорье находится на северной стороне субтропиков, здесь можно наблюдать существенную разницу в распределении солнечного света.
Температурный режим распределен по долинам и плато более-менее равномерно. Средние температуры колеблются от 8 до 14 градусов по Цельсию. С приходом лета здесь начинают царствовать тропические воздушные массы. Температура может повышаться до отметки 45°С. Самым сложным месяцем для восхождения является июль, когда становится чрезвычайно жарко. В котловинах температура достигает 30°С. В высокогорьях всегда прохладно — до 10 градусов по Цельсию. Зимой же сюда приходят холодные арктические массы, наблюдается резкое понижение температуры. Заморозки могут случится поздней весной и ранней осенью. Именно они становятся причиной гибели урожая.
Природные зоны Армянского нагорья великолепныАтмосферные осадки распределяются неравномерно. Факторы, определяющие их выпадение, целиком и полностью зависят от расположения склонов. Те склоны, которые выступают в роли естественной преграды на пути воздушных масс, принимают на себя наибольшее количество осадков. Межгорные котловины, наоборот, практически лишены их. Очень большой объем осадков приходится на склоны, повернутые к Черному морю (до 5 000 мм в год). Много осадков выпадает на склонах Армянского Тавра. В горных районах на средних высотах осадки не являются частыми (до 800 мм в год). Самым сухим местом считаются Урмийская котловина (до 200 мм).
При восхождении каждые 100 метров наблюдается повышение уровня осадков примерно на 25 мм. На хребтах при достижении высот от 3 000 метров осадки повышаются до 1 000 мм в год. Больше всего выпадает осадков в мае-июне. Близко к берегам Черного моря в течение осени и зимы часто идут дожди. Летом же начинаются засухи. Иногда ливни становятся по-настоящему разрушительными. Нередко дожди сопровождаются градом, вызывают наводнения. Зимой практически везде на Армянском нагорье выпадет снег. Снежный покров остается устойчивым на отметках от 3 000 до 1 600 метров. Зона вечных снегов начинается от 4000 метров.
Регион имеет древнюю историю. Считается, что первые люди появились здесь еще в доисторические времена. Ряд исследователей выдвигает версию об изобретении племенами того времени технологии плавки железа. Раскопки подтвердили, что племена, населявшие территорию Армянского нагорья, занимались коневодством. Значительный вклад в исследование региона внесли ученые В. Иванов и О. Широков. Их сторонники полагают, что именно отсюда и с территории Малой Азии началось становление целого ряда индоевропейских народов. Однако многие ученые опровергают так называемую армянскую гипотезу, поскольку было доказано, что технологии, используемые в данном регионе, были использованы повсеместно на территориях от Башкортостана до Монголии.
Однако это вовсе не умаляет исторической значимости Армянского нагорья, которое всегда имело и сохраняет торговое значение. Государства Передней Азии и Средиземноморья еще во времена Римской империи постоянно сталкивались друг с другом, претендуя на главенство в регионе. Армянское нагорье лежит на важных торговых путях, которые связывали воедино ключевые торговые города.
Регион является одним из самых богатых флорой и фауной на Земле. На 1 кв. км приходится более 100 видов растений. Здесь произрастает приблизительно 3 500 видов, причем примерно 108 являются эндемичными. Так называемые эндемики Армении среди царства растений представляют огромный интерес для ботанического сообщества всего мира. Видовое разнообразие Армянского нагорья также включает животных эндемиков. Это более 17 тысяч видов! Среди животных есть множество уникальных, обитающих только здесь рептилий. Ярким примером является гадюка Радде, она также известна как армянская гадюка. Рептилия находится под строгим контролем, сельскохозяйственная деятельность привела к ее массовой гибели, поэтому сейчас власти Армении стараются увеличить численность гадюк. В жару гадюка предпочитает бывать на солнце, а с наступлением ночной прохлады прячется в оврагах и ущельях.
Хосровский заповедник богат флорой и фаунойЕсть еще одно интересное животное, которого можно встретить в основном только в Армянском нагорье. Это закавказский горный баран, известный как арменийский муфлон. На территории Армении водится особый подвид — армянский муфлон. Животное находится на гране исчезновения, поэтому является частью Красной книги.
Богатство природы Армянского нагорья невероятно велико. При этом большая его часть не имеет лесистых территорий. Историки утверждают, что существуют сведения, которые говорят о древних лесах, покрывавших практически все нагорье. Сохранились они и на настоящий момент, но представлены только на отдельных участках. В зоне степных пустынь и полупустынь растительность скудная, однако вдоль рек можно видеть луга, покрытые ковром зеленой растительности. В подножьях гор встречаются целые оазисы, где местные жители выращивают табак и хлопчатник. Именно подножья используются для выращивания сельскохозяйственных культур. На территории наветренных склонов, расположенных на высотах до 2 000 метров, произрастают леса. Основными видами деревьев являются дуб и сосна. Их сменяют можжевельник и колючие кустарники. Самые экзотические растения встречаются в зонах солончаков. Фактически это местные субтропики, где растут фисташковые деревья, каркас и другие.
Регион богат реками, озерами, со всей планеты сюда приезжают путешественники, чтобы увидеть его природные достопримечательности. Одни только водопады представляют собой туристическую ценность и регулярно становятся объектами вдохновения художников и фотографов.
Самыми знаменитыми реками Армянского нагорья являются Евфрат и Тигр. Прежде всего обе реки имеют значимость для религиозных людей. Поэтому их можно назвать священными. На иврите название реки звучит как «прат», что означает «поток». Еще более интересной является река Тигр, причем это касается не только исторического разреза, но и происхождения названия. Этимология происхождения отсылает нас к древнеперсидскому языку, к слову, связанному с полосатым хищником. Однако оригинальное название вышло из шумерского языка. Шумеры называли тигр «бегущей рекой».
Если вы любите наблюдать за бегущей водой, непременно посетите водопады Армянского нагорья. В них можно найти ущелье, где сохранились следы деятельности древних людей. Одним из самых красивых водопадов считается Шакинский. Причиной тому стало множество потоков, струящихся единой массой, что придает водопаду живописность.
Еще более значимыми для нагорья являются озера. Каждое из них представляет собой важный туристический объект. В общей сложности нагорье насчитывает 1200 озер. Одним из самых известных и в то же время маленьких является озеро Немрут. Оно имеет кратерное происхождение и площадь, едва превышающую 12 кв. км. Немрут является пресноводным озером, однако вулканическая активность местности в скором времени должна изменить состав воды в водоеме, поэтому она может стать соленой.
Одним из самых знаменитых озер местности является Севан. Вокруг него образовалась целая экосистема с присущей ей водной фауной. Это популярный туристический объект, на котором организованы пляжи и прибрежные отели. Крупнейшим озером нагорья когда-то было Урмия, занимающая более 5 000 кв. км площади. Однако совсем скоро это озеро должно исчезнуть, что грозит местным жителям необходимостью покинуть края. Ежегодно в нем испаряется 3 млрд м3 воды, причем все планы по спасению водоема катастрофически провалились.
В целом, несмотря на угрозы засухи, Армянское нагорье богато гидрографией. Именно здесь расположен бассейн реки Ерасх, которую чаще именуют Аракс. В нагорье Ерасха есть множество озерных водоемов, некоторые из них по площади превышают 3 000 кв. км. Богатства Армянского нагорья используются местными жителями издавна. Сейчас оно доступно туристам в виде целебных и минеральных источников.
Говоря об Армянском нагорье, необходимо отметить вулканы. Как географический объект, массив складывался именно тектогенно-вулканическими формами рельефа. Об этом прямо говорит строение таких вершин, как Арагац и Арарат.
Говоря о долинах, сразу можно вспомнить Араратскую долину, которую также называют равниной. Она разделена рекой Аракс на северную и южную части. Здесь царит континентальный климат с довольно жарким летом. Араратская равнина не просто так стала знаменитой, местные жители используют ее для земледелия. Река способствует орошению, создавая благоприятные условия для сельского хозяйства. Здесь было пробурено около 3 000 скважин. Равнина фактически может соперничать с субтропиками Средней Азии по количеству солнечных дней. Интересно, что располагается этот природный объект на высотах от 850 до 1000 метров. Сюда регулярно организуются туристические экскурсии.
Также в регионе сосредоточено несколько ущелий. Одним из самых знаменитых стало Адское ущелье, которое получило свое название в результате распространения легенд. Ничего страшного в нем нет, однако из ущелья открывается чудесный вид на библейские края Арарата. Адское ущелье очень красиво зимой, при этом походы по нему безопасны, если соблюдать все меры предосторожности.
Есть и еще одно известное ущелье, которое называется Унот. Оно обязательно понравится всем любителям гигантских стен. Здесь можно посмотреть на руины села Унот, а также оставшиеся старые мельницы. С 1720 года сохранился арочный мост, позволяющий легко пересечь реку. Главной природной достопримечательностью ущелья являются не только его огромные каменные стены, имеющие естественное происхождение, но и водопад Зонтики. В сочетании с огромными скалами они создают неповторимый по красоте природный ландшафт.
Предположительно, Армянское нагорье формировалось между мезозоем и кайнозоем. Об этом свидетельствуют толщи соответствующего возраста, имеющие вулканогенно-осадочное происхождение. В то же время зафиксированы границы геологических областей, появившиеся между палеогеном и неогеном. Есть в Армянском нагорье и лавовые поля четвертичного периода. Таким образом, массив формировался в течение нескольких эпох.
Этот горный регион богат полезными ископаемыми. Еще в древние времена здесь добывали драгоценные металлы, каменную соль, железо и свинец. Сохранились образцы медных орудий труда, что говорит о добыче нефти. Наиболее популярны были рудники, расположенные в Сюнике. Соль добывали на месторождении Кохб. Мрамор добывался вместе с пемзой и базальтом. Учеными установлено, что добыча меди и железа велась еще в четвертом тысячелетии до н.э. До наших дней сохранились месторождения хрома и молибдена. До сих пор в местных горах ведется добыча гранита.
Горы прежде всего интересны своими находками. Археологи долгое время вели раскопки на территории массива. Здесь до сих пор можно увидеть курганы, датируемые 2000 годом до н.э. Считается, что именно здесь жили прародители всего армянского народа. Они обосновались рядом с южными склонами вершины Арагац. За Армянским нагорьем уже закрепился статус прародины индоевропейской цивилизации, хотя этот факт и оспаривается. В курганах обнаружили удивительные по качеству посудные изделия.
Местность имеет интересный рельефНапример, превосходно сохранившийся кувшин с изображением шести пар колесниц. С помощью таких находок удалось установить, что древнее население использовало колеса с четырьмя спицами. Многих больше всего удивляют находки из кварца, ведь для изготовления подобных изделий требуется использование температур, превышающих 1 600°C. Не менее удивительна находка рапиры, возраст которой, по предварительной оценке, можно датировать 23 веком до н.э.
Туризм на территории Армянского нагорья развит сильно. Одним из самых популярных занятий у путешественников является посещение Эребунийского заповедника. Однако далеко не только природные зоны и заповедники могут заинтересовать искателей приключений. Важно не забывать, что нагорье лежит на территории нескольких стран, поэтому и достопримечательностей здесь много. Одним из них является Армянская церковь Святого Креста, которая расположена рядом с озером Ван. Это величественное сооружение находится на территории Турции, отреставрировано оно было относительно недавно. Сейчас строение представляет собой крестово-купольную церковь, которая отчасти была изменена, по сравнению с оригинальным видом. Самое красивое в ней — резьба по камню, также в ней сохранилось множество фресок. Барельефы показывают целые сюжеты, поэтому имеют огромное культурное значение. В основном, доминируют звериные и растительные мотивы. На стенах церкви можно увидеть много религиозных сюжетов.
Невозможно не отметить достопримечательности самой знаменитой равнины нагорья — Араратской долины.
Достоин внимания храм Хор Вирап, который находится в селе Лусарат. Село расположено у подножия Арарата, а сам монастырь стал символом Армении. Сейчас этот храм используется для массового паломничества. Армянская апостольская церковь считает его священным, поэтому при посещении достопримечательности необходимо соблюдать указания, предписанные гидами. Храм был построен прямо над царской тюрьмой, в которой был заключен Святой Георгий. Проповедник христианства сумел добиться поставленной задачи, благодаря ему христианская религия была принята в качестве основной в 301 году. История гласит, что святой Георгий за свои проповеди пробыл в заточении целых 13 лет. Вход в подземелье до сих пор открыт, а с территории самого монастыря можно посмотреть на Араратскую долину. Интересно, что буквально за один день отсюда можно добраться до церкви, более известной как Татевский монастырь. Она входит в большой комплекс и является самой маленькой из всех трех церквей. Ее возвели в 11 столетии в качестве поминального сооружения. В те времена существовала традиция строительства подобных церквей для поминания умерших святых.
Руины крепости ГехиБольшой интерес у туристов вызывает город Двин, сохранившийся еще с древних времен. Он расположен в Араратской области, представляет собой руины, которые датируются 330 годом до н.э. Раньше это был крупный промышленный центр, из которого велся экспорт товаров в близлежащие арабские страны. Город постигло мощное землетрясение, уничтожившее практически все его сооружения. Частично его удалось восстановить, но с пришествием сюда монголов Двин был окончательно уничтожен. По-настоящему удивительным приключением будет посещение заповедника
«Хосровский лес» — великолепного и грандиозного по масштабам, включающего в себя десятки монастырей, две крепости, более 300 памятников. Это один из самых великих объектов Всемирного наследия ЮНЕСКО. Именно здесь находятся потрясающие монастырские комплексы. К ним относятся Авуц-Тар, переживший землетрясение в 17 столетии. Главной особенностью этого комплекса является многоцветность стен. Основной цвет — красный, полученный благодаря использованию красноватого тесанного туфа.
Другой монастырский комплекс называется Агджоц. Легенды гласят, что он был основан Григорием Просветителем еще в 4 веке и служил женским монастырем. Сейчас монастырь находится в полуразрушенном состоянии, хотя ранее являлся одним из самых религиозных и культурных центров Армении в Средневековье.
Далее следует рассмотреть церковь Святых Петра и Павла. Она считается одним из самых редких образцов изобразительного искусства, ведь на ее стенах хорошо сохранились изображения апостолов, в честь которых она названа. Как и другие монастыри, этот был разрушен землетрясением, но восстановлен, пускай и частично. Увы, но полностью сохранить монастырь не удалось, поскольку сюда тоже добрались вражеские войска, разрушившие его практически до основания. Тем не менее среди всех памятников комплекса, церковь является крупнейшей.
Вид на Хор ВирапЕсли захочется посмотреть на по-настоящему крупное сооружение, следует отправиться к реке Азат. Рядом с ней находится знаменитый замок Средневековья Гехи. Крепость сохранилась в отличном состоянии, хотя и не в первозданном. Она находится на вершине горы, отличается неприступностью, поэтому добраться до нее всегда было сложно. Внутри есть несколько зданий, сохранившихся в полуразрушенном виде.
Будет интересно посмотреть и популярную группу памятников «Манкук», находящуюся в долине одноименной реки. На территории заповедника памятники считаются одними из самых знаменитых, прекрасно демонстрирующими особенности быта времен с 5 по 17 века. Особым изяществом отличаются хачкары.
В окрестностях заповедника также можно посмотреть на местные селища. Например, Спитак Ванк. Это очень красивое сооружение, напоминающее базилику. При его строительстве использовали только тесанные камни песчаника. Церковь находится в полуразрушенном состоянии, сохранились целыми только северная и восточная стены. В практически нетронутом виде сохранился хачкар, искусно украшенный декорациями. Возраст селища насчитывает не одно столетие. Предположительно, оно стояло до 1604 года. Землетрясение, произошедшее в 1679 году, практически уничтожило его полностью.
Прекрасный Хосровский лесИзучая «Хосровский лес», можно невольно задаться вопросом, почему здесь так много таких интересных сооружений. Ответ достаточно прост. В четвертом веке армянский король Хосров II очень любил здесь гулять, поэтому решил посадить лес. Местность стала его охотничьими угодьями, причем еще во времена короля он стал известен, а в наше время удостоился звания заповедника. Его площадь превышает 30 тысяч га. По меркам многих мировых заповедников, это довольно малая площадь, но по красоте «Хосровский заповедник» способен соперничать с любым другим. Здесь произрастает более 1 800 видов растений, а это примерно 50% всей флоры Армении. Заповедник считается сокровищницей, в которой находятся эндемичные виды. Причем касается это не только растений, но и животных. Именно здесь обитает армянский бурый медведь и безоаровый козел. Оба животных занесены в Красную книгу, а вместе с ними здесь обитают и другие представители Красной книги Армении (примерно 70% от всего списка).
Одними из самых удивительных представителей исчезающих видов являются ушастые ежи.
Перечисленные выше архитектурные памятники не являются полным списком всех достопримечательностей. Здесь очень много сооружений, которые займут даже самого искушенного путешественника. В заповеднике также можно посетить местные водопады и ущелье под названием «Симфония камней». В «Хосровском лесу» находится «Базальтовый орган», представляющий собой массивное каменное строение. Орган состоит из нескольких столбов, которые образуют единую структуру, действительно напоминающую массивный музыкальный инструмент.
Что же касается самого леса, то его как минимум можно назвать великолепным. Он покрывает всего 16% территории заповедника, но лес — не единственное природное богатство. Здесь произрастает множество цветов, в том числе астрагал и василек. Путешественнику, побывавшему здесь, выдается уникальная возможность посмотреть на разнообразие средневековой и древней армянской архитектуры, на богатые поля, усеянные яркими однолетними цветами, совершить восхождение на местные равнины и посмотреть прекрасных представителей фауны. Примечательно, что животный мир заповедника до сих пор изучается. Здесь есть много беспозвоночных, которых точно не удается классифицировать. Туристам следует проявлять осторожность по отношению к ним. Здесь водится черный скорпион, тарантул, различие виды клещей. Именно поэтому рекомендуется прибегать к услугам гидов, хорошо знающих местность.
Армянское нагорье — это целый мир, который таит в себе много всего интересного, изучить его за один поход невозможно. Здесь найдут себя
герои-восходители и все, кто почитает природу.
Հոտվածները պատճենահանեց և խմբագրեց: Արշամ Աղամալյանը